Witamy serdecznie na stronie internetowej Oddziału Łódzkiego
Katolickiego Stowarzyszenia Dziennikarzy.

Mamy nadzieję, że ułatwimy Państwu docieranie do rzetelnej informacji. Tutaj chcemy prezentować wielkość oraz problemy naszego Kościoła, zagadnienia społeczne, cywilizacyjne, publikacje członków Stowarzyszenia, stanowiska w ważnych kwestiach. Nie będziemy konkurować w informacjach bieżących z innymi portalami (niektóre z nich wskazujemy w odnośnikach), natomiast gorąco zapraszamy do lektury wszystkich tekstów - ich aktualność znacznie przekracza czas prezentacji na stronie głównej. Zachęcamy do korzystania z odnośników: "Publikacje" i "Polecane". Mamy nadzieję na stały rozwój strony dzięki aktywnej współpracy użytkowników. Z góry dziękujemy za materiały, uwagi, propozycje.
Prosimy kierować je na adres: lodz@katolickie.media.pl

Publikacje członków OŁ KSD

Grzegorz B. Bednarek - Kościół p.w. św. Lamberta BM w Radomsku XI-XXI wiek

Tysiącletnie dzieje najstarszego radomszczańskiego kościoła sięgają czasów wczesnopiastowskich i związane są chrystianizacją Polski. Pierwsza chrześcijańska świątynia powstała tu najprawdopodobniej już w pierwszej połowie XI wieku i na przestrzeni stuleci stała się świadkiem ważnych historycznych wydarzeń, którymi były między innymi radomszczańskie elekcje polskich władców Ludwika Węgierskiego i królowej Jadwigi.

Pierwszy niewielki kościół, ze względu na strategiczne położenie Radomska, leżącego wówczas na bardzo ważnym szlaku drogowym, łączącym w czasach monarchii pierwszych Piastów stołeczne wówczas Gniezno z Krakowem powstał tu zapewne jako lokalna chrzcielnica. Niestety nie wiadomo, czy wzniesiono go w tutejszym grodzie, czy tylko w   obronnej   osadzie ponieważ niemożliwe jest dziś przeprowadzenie w   jego  pobliżu  badań  archeologicznych.

Jak wynika jednak z zachowanej XIX wiecznej ryciny świątynia stała   na   niewielkim wzniesieniu, co może świadczyć o protomiejskim i obronnym charakterze tego miejsca.

Nazwa miasta Radomsko pochodzi od czasownika *radzić /ustalać, rozmawiać, uzgadniać / i związana jest zapewne z tutejszym miejscem wiecowym lokalnych Słowian, w którym odbywały się spotkania ich starszyzny plemiennej. W średniowiecznych kronikach zapisywano ją jako Radomszcze, Radomskye i Radomokye. W całej Polsce istnieje kilkadziesiąt miejscowości o podobnych nazwach, które w zamierzchłej przeszłości stanowiły miejsca słowiańskich    spotkań   wiecowych,     sądowych   i   narad  wojennych. Są to między innymi mazowiecki Radom, lubuski Radów, śląska Radunia, kujawski Radziejów i małopolski Radachów.

Według badaczy tereny nadwarciańskie w słowiańskich czasach plemiennych mogli zamieszkiwać tajemniczy Wierczanie /Uerizani/. Ich nazwę, pochodzącą przypuszczalnie od nazwy rzeki Warty, lub też maleńkiej rzeczki Wiercicy płynącej w okolicach Żytna, nad którą zamieszkiwali, wymienił po raz pierwszy w dokumencie nazywanym w literaturze historycznej Geografem Bawarskim, anonimowy mnich z cesarskiego klasztoru św. Emmerama w Ratyzbonie. Ciekawostką tego dokumentu jest to, że powstał on najprawdopodobniej jako szpiegowski spis krain, grodów i pogańskich ludów zamieszkujących poza granicami cesarstwa karolińskiego, przygotowany na potrzeby armii cesarza Ludwika Niemca, która w połowie IX wieku walczyła z plemionami słowiańskimi i awarskimi na linii rzek   Morawy,    Łaby  i  Soławy o wpływy, władzę i ściąganie trybutu na tych terenach. Kronika wymienia także inne słowiańskie plemiona z obszaru dzisiejszej Polski, między innymi Ślężan, Wiślan, Goplan, Dziadoszan, Lędzian oraz właśnie Wierczan przypisując im posiadanie 10 dużych grodów. Kilkoma najbardziej rozpoznanymi i przebadanymi przez archeologów   przedpiastowskimi   grodziskami    i osadami obronnymi w rejonie Radomska są między innymi: wyżynne grodzisko na Górze Chełmo   leżącej   pomiędzy   Radomskiem a Przedborzem,  osada w Silniczce  oraz ważne plemienne grodzisko w Rozprzy, które funkcjonowało tutaj nieprzerwanie przez kilkaset lat. Grodzisko na Górze Chełmskiej było najprawdopodobniej lokalnym,  pogańskim   ośrodkiem    kultowym, które   około roku 984 w czasach chrystianizacji zniszczyły drużyny wojenne Mieszka I. Innym ciekawym zabytkiem   jest też tajemnicze znalezisko rzeźby pogańskiej z pobliskiej Radomsku Dąbrówki, przedstawiające prawdopodobnie wyobrażenie lokalnego, słowiańskiego   bałwana.   Jest   to odnaleziony w latach pięćdziesiątych ubiegłego stulecia w nurcie rzeki Warty drewniany idol pogański przedstawiający męską postać. Obecnie zabytek   ten   zdeponowany   jest w warszawskim  Muzeum Archeologicznym.  Według wybitnego znawcy mitologii słowiańskiej, nieżyjącego już prof. A. Gieysztora, jest to typowy przykład pogańskiego fetysza kultowego podobnego do drewnianych idoli odnalezionych   na    terenie Wielkopolski,    Pomorza   i  Połabia, które w czasach chrystianizacji zostały zniszczone przez chrystianizatorów jako posągi pogańskich bożków.

Być może pierwszy radomszczański kościół był więc ważnym piastowskim ośrodkiem misyjnym i chrzcielnym dla wyżej wymienionych miejsc, a samo Radomsko stanowiło zapomniany już dziś ważny ośrodek piastowskiej władzy dla całej okolicy. Niestety nie wiadomo, czy   istniał   tutaj gród opolny, ale wszystko wskazuje na to, że była to jedynie mała, tranzytowa osada obronna położona między rozległymi lasami i bagnami.

Pewien   historyczny   trop dotyczący zapomnianej historii Radomska i jego początków daje jednak tajemnicze wezwanie tutejszej fary, która nosi bardzo rzadkie na terenie ziem polskich patrocinium św. Lamberta. Jest to bowiem jedyny w całej dzisiejszej Polsce kościół noszący to wezwanie. Ten galijski święty żyjący w VII wieku po narodzeniu Chrystusa     czczony   był   głównie   w    belgijskim    Leodium /Liege/ i w Nadrenii. Uważany był za patrona wieśniaków. W średniowiecznej Polsce jego kult jest jednak prawie nieznany, tym bardziej zaskakujące jest wezwanie tutejszego kościoła. Jeśli bowiem istniała tutaj świątynia pod jego wezwaniem musiały się też tutaj znajdować jego relikwie przywiezione  już   w   XI    wieku   bezpośrednio z Lotaryngii, bądź też z jakiegoś innego kościoła, który zgodził się na ich przeniesienie /tzw. translacja/. Według ówczesnego prawa kanonicznego niemożliwe było bowiem poświęcenie chrześcijańskiego kościoła i nadania mu wezwania konkretnego świętego bez jego relikwii. Według lokalnych badaczy zajmujących się pradziejami Radomska panuje przekonanie, że kult przyszedł tutaj wraz z benedyktynami, którzy w czasach   wczesnopiastowskich przywędrowali jako misjonarze i   twórcy pierwszych polskich   klasztorów      z   okolic    Leodium w Lotaryngii. Znane są też bezpośrednie związki pierwszych benedyktynów tynieckich sprowadzonych w Kazimierza Odnowiciela z Nadrenią, w której czczono św. Lamberta.

W XII wieku jednymi z najbardziej znaczących polskich biskupów byli Aleksander i Walter z Mallone, które należało do diecezji leodyjskiej. Pierwszy z nich był biskupem Płocka, drugi Wrocławia. Warto także wspomnieć, że Mieszko II, koronowany w roku 1025 król Polski, oprócz swego słowiańskiego nosił jako swe drugie, chrześcijańskie imię Lambert i być może to właśnie on po śmierci swego ojca Bolesława Chrobrego podczas chrystianizacji tych ziem był fundatorem pierwszej radomszczańskiej świątyni.

Drugi trop prowadzi do Krakowa. Stąd bowiem jego syn Kazimierz Odnowiciel, po powrocie z wygnania w Niemczech rozpoczął odbudowę państwa po wojnie domowej, reakcji pogańskiej i czeskim najeździe, które   zniszczyły  całkowicie  monarchię   wczesnopiastowską.     Jeden z pierwszych biskupów Krakowa, rezydujący na stołecznym wówczas Wawelu również nazywał się Lambert i być może właśnie te postacie należy wiązać z początkami dzisiejszego Radomska.

Trzecim, najstarszym i najbardziej tajemniczym wątkiem występowania na terenie państwa pierwszych Piastów, zupełnie obcego językowi słowiańskiemu imienia Lambert jest też imię jednego z synów Mieszka I i saskiej księżniczki Ody, który po śmierci Mieszka I został wraz z macochą Chrobrego wygnany z Polski do Saksonii.

O   historycznych   związkach   prastarego  Radomska  z    Gnieznem i państwem  pierwszych  Piastów,   może   również    świadczyć     fakt, że tutejsza parafia należała do ważnych ośrodków duszpasterskich leżących na krańcach średniowiecznej Archidiecezji Gnieźnieńskiej. Tutaj bowiem była siedziba zarówno dekanatu jak i oficjatu, czyli kościelnego okręgu sądowego.

W samym Radomsku tuż po jego lokacji przez księcia Leszka Czarnego już w roku 1288 powstał jeden z pierwszych na ziemiach piastowskich  klasztor   franciszkański   oraz     kościoły p.w. św. Ducha i kościół p.w. św. Marii Magdaleny. Świątynie pod wezwaniem Świętego Ducha były najczęściej kościołami szpitalnymi, pielgrzymkowymi i kaplicami przytułkowymi, co świadczy o lokalizacji Radomska na szlaku pątniczym łączącym w czasach piastowskich sanktuaria patronów Polski św. Wojciecha w Gnieźnie i św. Stanisława Szczepanowskiego w Krakowie. Miasto leżało też w pobliżu trasy pielgrzymkowej św. Jakuba Apostoła, którego średniowieczne sanktuaria znajdowały się między innymi w pobliskich Radomsku Stanowiskach, Piotrkowie Trybunalskim i Dąbrowie.

Proboszczami radomszczańskiej fary, noszącymi również tytuły prepozytów byli wówczas głównie prałaci i kanonicy kapituły metropolitalnej w Gnieźnie, ale nie rezydowali oni w Radomsku. Reprezentowali ich tak zwani komendarze, czyli administratorzy pełniący tymczasowo obowiązki proboszczowskie wspierani przy posługach duchownych przez wikariuszy i altarzystów. Według kronikarskich zapisków pierwszy kościół w Radomsku był kościołem drewnianym i pomimo licznych wojen i pożarów przetrwał on w swej pierwotnej formie aż do początku XVI wieku.

Wtedy to, w roku 1520 z inicjatywy i fundacji królowej Bony wzniesiono na prastarym radomszczańskim wiecowym wzgórzu nową, murowaną już świątynię. To właśnie chyba jej przebudowany znacznie wygląd przedstawia   XIX-wieczna rycina.   Kościół   był jednonawowy z dobudowaną od zachodu wieżą, barokowym frontonem, sygnaturką na zwieńczeniu nawy głównej i prezbiterium oraz dużą kaplicą i kruchtą dobudowanymi od strony północnej świątyni. Jak podają kroniki parafialne, w roku 1729 było w nim aż 10 ołtarzy poświęconych różnym świętym. Wcześniej   ta   renesansowa   świątynia  spłonęła dwukrotnie w wielkich pożarach jakie nawiedziły Radomsko w 1624 i 1742 roku.

Po ostatnim   pożarze  kościoła został    on  odbudowany  dzięki  staraniom i donacji prepozyta i jednocześnie kanonika gnieźnieńskiego oraz archidiakona uniejowskiego ks. Jana Mlickiego oraz biskupa Ignacego Kozierowskiego, który był wówczas  prałatem kanoników laterańskich w pobliskim Mstowie. Niestety po pożarach, rabunkach, insurekcjach i zaborach radomszczańska  świątynia  nie   odzyskała już swojego dawnego blasku i po konfiskacie mienia przez zaborców i wybudowaniu naprzeciwko niego carskiego ratusza z więzieniem kościół postanowiono w drugiej połowie XIX wieku rozebrać.   Obecna   świątynia   jest   więc budowlą z drugiej połowy XIX wieku zaprojektowaną w stylu historyzmu, który korzystał z wcześniejszych wzorców architektonicznych. Jest to trójnawowa bazylika w stylu neobarokowym z imponującym masywem zachodnim, który składa się z trzech wież i stanowi dziś najbardziej charakterystyczny element radomszczańskiego krajobrazu. Jest to jednocześnie jego chlubna wizytówka promocyjna, którą chętnie wykorzystują  w swych  turystycznych    opracowaniach  urzędnicy z centralnych urzędów samorządowych województwa łódzkiego.


Copyright © 2017. All Rights Reserved.