Witamy serdecznie na stronie internetowej Oddziału Łódzkiego
Katolickiego Stowarzyszenia Dziennikarzy.

Mamy nadzieję, że ułatwimy Państwu docieranie do rzetelnej informacji. Tutaj chcemy prezentować wielkość oraz problemy naszego Kościoła, zagadnienia społeczne, cywilizacyjne, publikacje członków Stowarzyszenia, stanowiska w ważnych kwestiach. Nie będziemy konkurować w informacjach bieżących z innymi portalami (niektóre z nich wskazujemy w odnośnikach), natomiast gorąco zapraszamy do lektury wszystkich tekstów - ich aktualność znacznie przekracza czas prezentacji na stronie głównej. Zachęcamy do korzystania z odnośników: "Publikacje" i "Polecane". Mamy nadzieję na stały rozwój strony dzięki aktywnej współpracy użytkowników. Z góry dziękujemy za materiały, uwagi, propozycje.
Prosimy kierować je na adres: lodz@katolickie.media.pl

Publikacje członków OŁ KSD

Grzegorz B. Bednarek - Strzelno. Klasztor ponorbertański p.w. Świętej Trójcy, rotunda p.w. św. Prokopa, XII-XIII wiek

Kolejną perłą polskiej i europejskiej  architektury i sztuki romańskiej, należącą do polskiego szlaku romańskiego , jest dawne opactwo norbertanek w Kujawskim Strzelnie. Ten wyjątkowy skansen romańskiej rzeźby i architektury słynie przede wszystkim z

tutejszych rzeźbionych kolumn znajdujących się w dawnej  bazylice klasztornej p.w św. Trójcy. Innym imponującym zabytkiem opactwa jest też, nie mająca sobie równej w całej dzisiejszej Polsce, XII wieczna rotunda p.w. św. Prokopa, nosząca kiedyś wezwanie Świętego Krzyża. Jest to wyjątkowy na skalę całej Europy środkowej zabytek nie posiadający w Polsce swojego architektonicznego odpowiednika. Świątynia składa się bowiem z rotundy głównej na planie koła z wieżą i emporą, dwóch bocznych absyd, będących kaplicami oraz kwadratowego prezbiterium.

Pewnych podobieństw można dopatrywać się tu z romańską architekturą czeską, gdzie w Strahovie,  Milewsku  i Tepli norbertanie posiadali swoje klasztory, i gdzie w Holubicach istnieje podobna XIII wieczna rotunda p.w NMP. Połączenie kamiennej architektury strzelneńskich kościołów z  cegłą wskazuje też po raz kolejny na niemiecki Jerichow i tamtejsze warsztaty budowlane. Poza tym sam styl wykonania tutejszych „Kolumn Cnót i Przywar” jest bardzo podobny do rzeźb w Jerichow a podstawę świecznika z tamtejszej bazyliki klasztornej, rzeźbił prawdopodobnie ten sam artysta.

   W Strzelnie zderzyły się więc  przy budowie tutejszego klasztoru polska, czeska i niemiecka szkoła budowlana, dając jego wspaniały artystyczny efekt. Jak twierdzą niektórzy – spiżowe Drzwi Gnieźnieńskie nie były przeznaczone pierwotnie dla  tamtejszej archikatedry tylko właśnie dla bazyliki klasztornej w Strzelnie, ale tę hipotezę trzeba chyba włożyć między pobożne życzenia lokalnych, strzelneńskich patriotów.   Tutejszy klasztor ponorbertański powstał pod koniec XII wieku jako fundacja komesa Janusza, a pierwsze norbertanki zostały tu sprowadzone z Kościelnej Wsi pod Kaliszem.  Na początku XIII wieku konsekrowano tutejszą bazylikę a klasztor służył  norbertankom aż do XVII wieku. Obecnie jest to jedno z najważniejszych miejsc na polskim Szlaku Romańskim.

Dzisiejszy kompleks klasztorny w Strzelnie, dzięki staraniom tutejszego proboszcza ks. Ottona Szymkowa oraz gruntownym pracom restauratorskim, odzyskał w ostatnich latach swoje wyjątkowe miejsce na mapie polskiej romańszczyzny. Poprzez to  odwiedzany jest w skali roku  przez tysiące pielgrzymów i turystów, którzy przyjeżdżają tu głównie po to aby zobaczyć słynne  kolumny „cnót” i „grzechów”.  Kiedy po raz pierwszy dotarliśmy  do Strzelna dziesiątki ludzi zwiedzały opactwo  i było tu dla nas trochę za tłoczno  na robienie zdjęć. Poszliśmy jednak po raz kolejny obejrzeć kolumny i rotundę św. Prokopa, która jest jednym z najbardziej fotogenicznych zabytków romańskich w Polsce i można ją fotografować w różnych porach dnia i roku, nigdy nie powtarzając fotograficznych ujęć.  

Bazylika klasztorna, choć została mocno przebudowana w czasach baroku, stanowiła kiedyś przykład saskiej architektury ottońskiej z typowym westwerkiem i dwiema okrągłymi wieżami flankującymi od strony wschodniej korpus kościoła. Świątynia wybudowana jest na planie krzyża łacińskiego, posiada trzy wschodnie  absydy i dwa boczne portale wejściowe z rzeźbionymi tympanonami. Na jednym z nich przedstawiony  jest Chrystus Tronujący w otoczeniu Apostołów, na  drugim zaś   Madonna z Dzieciątkiem  w otoczeniu fundatora klasztoru i jego opatki. Najbardziej imponujące wrażenie na zwiedzających robi jednak wnętrze bazyliki z jej czterema kolumnami i neoromańskimi polichromiami. Kolumny strzelneńskie, jak dowodzą tego wszyscy badacze, są wyjątkowo wyrafinowanym  dziełem artystycznym swojej epoki  i były intelektualnym  tworem tutejszej, żeńskiej wspólnoty zakonnej. Za ideologiczny wzornik ich wykonania mógł posłużyć moralistyczny  traktat słynnej średniowiecznej mistyczki i kompozytorki Hildegardy von Bingen zatytułowany „Ogród cnót”. Kolumny Strzelneńskie są niejako szczytowym osiągnięciem polskiej rzeźby romańskiej XII wieku będąc  ewenementem artystycznym  w skali całego kraju.

Odkryte przypadkowo w latach 50-tych podczas prac remontowych  w bazylice stały się naukową sensacją. Kolumny są cztery, ale tylko dwie z nich posiadają figuralne rzeźby – jedna jest zwana „kolumną cnót” i przedstawia w 18 kwaterach, w symboliczny sposób poszczególne  cnoty kardynalne, jak bogobojność, pracowitość, cierpliwość, wstrzemięźliwość i roztropność. Druga z nich, nazwana „kolumną grzechu” przedstawia osiemnaście personifikacji ludzkich wad przemocy, rozwiązłości, gniewu, pychy, lenistwa, próżności i kłamstwa. Tak rozbudowany i perfekcyjnie wykonany w kamieniu moralitet świadczy o nieprzeciętnej ówczesnej wiedzy i artystycznym smaku tutejszych zakonnic.

Tekst powstał w ramach  współpracy autora z OŁ KSD na zasadzie wolontariatu  
 Opracowanie, tekst, zdjęcie G.B. Bednarek,  copyright 2017

Wszelkie prawa autorskie i wydawnicze zastrzeżone. Wszelkiego rodzaju reprodukowanie tekstów i zdjęć oraz tytułu serii bez pisemnej zgody autora i wydawcy jest traktowane jako naruszenie praw autorskich łącznie z konsekwencjami prawnymi przewidzianymi w  Ustawie  o    prawie   autorskim i prawach pokrewnych / Dz. U. nr 24 z 23.02. 1994 r. poz.8/
                               

Copyright © 2017. All Rights Reserved.