Witamy serdecznie na stronie internetowej Oddziału Łódzkiego
Katolickiego Stowarzyszenia Dziennikarzy.

Mamy nadzieję, że ułatwimy Państwu docieranie do rzetelnej informacji. Tutaj chcemy prezentować wielkość oraz problemy naszego Kościoła, zagadnienia społeczne, cywilizacyjne, publikacje członków Stowarzyszenia, stanowiska w ważnych kwestiach. Nie będziemy konkurować w informacjach bieżących z innymi portalami (niektóre z nich wskazujemy w odnośnikach), natomiast gorąco zapraszamy do lektury wszystkich tekstów - ich aktualność znacznie przekracza czas prezentacji na stronie głównej. Zachęcamy do korzystania z odnośników: "Publikacje" i "Polecane". Mamy nadzieję na stały rozwój strony dzięki aktywnej współpracy użytkowników. Z góry dziękujemy za materiały, uwagi, propozycje.
Prosimy kierować je na adres: lodz@katolickie.media.pl

Publikacje członków OŁ KSD

Władysław Trzaska - Korowajczyk: Od unijnego zbratania po udział w agresji. Z historii stosunków polsko - litewskich

Osadnictwo polskie na Litwie, to niewolnicze jako jasyr wojenny i to dobrowolne, datuje się od XIII w. , a może i znacznie wcześniej. Unia w Krewie, Chrzest Litwy i kolejne umowy z Polską, uratowały Litwinów przed fizyczną likwidacją ze strony Zakonów lub

całkowitym zruszczeniem, które to groźby były realne już w końcu XIV w. Jednocześnie atrakcyjność swobód ustrojowych i demokracji szlacheckiej w Polsce, polska nauka, kultura tolerancja , nowoczesna gospodarka oraz religia katolicka, te czynniki wprowadzały Litwę w orbitę cywilizacji łacińskiej. To one powodowały, że ogromne rzesze szlachty litewskiej, a pośrednio i chłopstwa, polonizowało się dosyć szybko.
 
 Procesy te przyśpieszone zostały przez utworzenie w Wilnie w końcu XVI w.  przez Stefana Batorego Uniwersytetu.  Ocenia się, że w końcu XVIII w. ludności przyznającej się do polskości było 25%, a w liczbach bezwzględnych stanowili ok. 1 miliona wszystkich mieszkańców Wielkiego Księstwa Litewskiego.
 W XIX w. procesy asymilacyjne polsko - litewskie postępowały dalej, między innymi po przez zawieranie małżeństw mieszanych.  Litewskość pozostawała głównie na Żmudzi. Natomiast różnice polsko - litewskie zacierały się, choć podział i to niezbyt wyraźny przebiegał między dworem szlacheckim, a wsią. Niektóre zaścianki były bardzo ubogie i pod względem zamożności często ustępowały chłopskim gospodarstwom.  Górowały nad nimi kulturą i stanowiły ostoję walki z rosyjskim zaborcą były ośrodkami myśli patriotycznej, a jednocześnie szerzyły oświatę wśród ludności wiejskiej i służyły pomocą chłopom w kłopotach życia codziennego.  

Określanie się czy jest się Polakiem czy Litwinem stawało się coraz trudniejsze. Z czasem oba pojęcia zaczynały nabierać znaczenia wymiennego i oznaczały raczej przynależność do miejsca zamieszkania, a więc element geograficzny, a nie etniczny. Bardzo wyraźnie zaznaczyło się to w czasie w Powstania Styczniowego. Krwawe represje rosyjskie w równym stopniu dotyczyły Polaków jak i Litwinów.

 Te zbratanie dwóch narodów dostrzegła Rosja i wszelkimi dostępnymi metodami doprowadzała do skłócenia i zaostrzenia konfliktów stosując zasadę divida et impera. Waśnie narodowe zaczęto podsycać w konfliktach między ludnością wiejską, a dworkami szlacheckimi; nie trudno przecież wzbudzić wśród ludzi tak niski instynkt jak zawiść. Do podsycania niesnasek, a z czasem i nienawiści między Polakami a Litwinami, przyczyniali się Niemcy. I jedni i drudzy zaborcy podgrzewali nacjonalizm litewski powodując pośrednio tzn. narodowe odrodzenie Litwy datowane od połowy lat osiemdziesiątych, zapoczątkowane wydawaniem "Ausry" przez Basanoviciusa.  

Jak kształtowała się struktura ludnościowa na Wileńszczyźnie? Pierwsze dostępne dane statystyczne pochodzą z roku 1860, ich autorem był Stołypianski. W tym i we wszystkich następnych spisach Rosjanie dokonywali różnych manipulacji, w taki sposób by zmniejszyć ilość ludności polskiej, na rzecz Rosjan, Litwinów, Białorusinów. Stąd do tych danych trzeba podchodzić z ogromną podejrzliwością. Jedynie dane dotyczące ludności żydowskiej, jako grupy narodowościowej i religijnie, wyróżniającej się są obiektywne.  


W 1860 gubernię wileńską zamieszkiwało 820 tys. ludności. Wyodrębniono grupy Litwinów - katolików 395 tys., Polaków- katolików - 155tys., prawosławnych 145 tys. i Żydów 45 tys. Dane dotyczące samego Wilna pochodzą z 1869. Miasto liczyło 65 tys. mieszkańców; katolików - 23 tys., prawosławnych - 8,5 tys., wyznawców religii mojżeszowej było 30 tys. podczas gdy w powiecie wileńskim Żydów mieszkało14 tys. Jak wspomniano wyżej pojęcia Polaka i Litwina , na Ziemi Wileńskiej, uległy zatarciu i tylko od spisującego zależała ich interpretacja.  Z tego spisu nie można dowiedzieć się ilu w Wilnie właściwie mieszkało Polaków, a ilu Litwinów?
Z tych pierwszych danych statystycznych rzuca się w oczy znaczący odsetek Żydów na Wileńszczyźnie, którzy z upływem lat stawali się coraz liczniejszą grupą narodowościową.
 Żydzi na Litwie pojawili się w drugiej połowie XIV w. Pochodzili z Hiszpanii, Francji, Niemiec, Czech i ze Wschodu, gdzie byli prześladowani i wygnani. Część osiedlała się w Polsce, a inni nad Wilią i Niemnem.  

Znaczący wzrost ludności żydowskiej w guberni wileńskiej zaznaczył się w ostatniej dekadzie XIX w. Przyczyna tkwiła w ucieczce przed pogromami w Rosji.
1890 mieszkało w Wilnie 50 tys. Żydów, w 1894 58 tys. aby w trzy lata później, na 140 tys. mieszkańców wyznawców religii mojżeszowej doliczono się 76 tys. W tym samym okresie w guberni wileńskiej liczba Żydów zwiększyła się ze 125 tys. do 205 tys. co stanowiło 13% wszystkich mieszkańców.  O Wilnie Żydzi mówili jako o Jerozolimie Północy, tutaj bowiem znajdowały się główne ośrodki myśli religijnej i politycznej, rodziły się koncepcje Judeo -Polonii.  

Kolejny spis ludności w guberni wileńskiej dokonany przez Rosjan w 1909 wykazał , że mieszkało tu 26,4% Polaków, a Litwinów 13%, w samym Wilnie , na 205 tys. mieszkańców było Polaków 110 tys. - 53%, a Litwinów zamieszkiwało poniżej 3%.  

Struktura mieszkańców tej Ziemi niewiele różniła się w 1916 kiedy to kolejny okupant niemiecki dokonał spisu ludności. Dane te wykazywały, że w Wilnie mieszkało 75 tys. Polaków- -54%, 58tys. Żydów i 2.209 Litwinów - 2,1%. W całym Ober Ost Polacy stanowili 30%, a Litwini 10% całej ludności. Pierwszy polski spis z 1919 wykazał, że na Wileńszczyźnie Polacy stanowili 68,4%, Żydzi to 11,5%, a Litwini7,2%.  

 Przyszły trudne i heroiczne lata wojny polsko- sowieckiej. 12 lipca 1920 Rosja Sowiecka, w czasie chwilowych zwycięstw nad Polską, zawarła traktat z Litwą. Kowno ogłosiło swoją neutralność w tej wojnie, w zamian za iluzoryczne poszerzenie swojego terytorium po Grodno, Lidę i oczywiście Wilno. Litwini ani myśleli pozostać neutralnymi i zdradziecko atakowali wraz z bolszewikami polskie oddziały a Armii czerwonej pozwalali na przemarsze po swoich ziemiach.  

 Po klęsce bolszewickiej w Bitwie Warszawskiej i Niemeńskiej, pod naciskiem państw Ententy Polska została zmuszona do podpisania tzw. Umowy Suwalskiej, która w rzeczywistości była swego rodzaju zawieszeniem broni i wyznaczeniem linii demarkacyjnej rozdzielającej Polaków i Litwinów, nie przesądzała ona przynależności Wilna do żadnej strony. Tzw. bunt Żeligowskiego nie był więc złamaniem tego układu. Obowiązywać on miał bowiem od 10 października 1920, a odbicie Wilna nastąpiło 9 października od strony Lidy omijał ową linię demarkacyjną.

 Powstał nowy organizm państwowy Litwa Środkowa. Nie skończyły się jednak zatargi, a nawet starcia zbrojne polsko - litewskie. O jakimś porozumieniu nie mogło być mowy, bo punktem najbardziej spornym była sprawa przynależności Wilna, którego większość mieszkańców to byli Polacy.  

Już 8 stycznia 1922 na Litwie Środkowej doszło do demokratycznych, pięcio-przymiotnikowych Wyborów. Uprawnionych do głosowania było 735 tys. osób, wśród których Polacy stanowili 68,4%, 11,5% Żydzi,  8,8% Białorusini, 7,2% Litwini, reszta to Tatarzy, Karaimi i inni.  

Litwini nawoływali do bojkotu, społeczność żydowska ustosunkowywała się w sposób zróżnicowany w zależności od poglądów politycznych. Mimo takiej sytuacji w Wyborach wzięło udział 64,4% uprawnionych, nawet zapowiadających bojkot głosowało przeszło 8% Litwinów. Bojkot wyborów skończył się więc całkowitym fiaskiem.  

Został wybrany Sejm Wileński, który 20 lutego 1922 podjął Uchwałę o wcieleniu Ziemi Wileńskiej do Polski. Sejm Ustawodawczy Rzeczypospolitej Polskiej 24 marca zatwierdził akt inkorporacyjny Wileńszczyzny z Polską. 5 lutego 1923r. Rada Ligi Narodów zatwierdziła podział pasa linii demarkacyjnej między Polską a Litwą jako granicę między obydwoma państwami. Podkreślić tu należy, że w Art. 87 Traktatu Wersalskiego z 1919r., na który często powołują się Litwini, była mowa tylko o tym, że granica polsko - litewska będzie ustalona w terminie późniejszym.  18 marca 1923 został podpisany Traktat Ryski regulujący stosunki między Polską a Związkiem Radzieckim i wytyczający granicę między obu państwami. Obszar Państwa Polskiego został ukształtowany na kilkanaście lat.  

23 sierpnia 1939 został zawarty Pakt między Związkiem Radzieckim a III Rzeszą, z korektą z 28 września tego roku, był to formalnie IV Rozbiór Polski. Wileńszczyzna przypadła Związkowi Radzieckiemu.  

10 października 1939 Rosja Sowiecka podpisała Układ z Litwą. W zamian za Wilno i 7 tys. km2 przekazanych Litwinom, Kowno dobrowolnie wyraziło zgodę na zainstalowanie na swoim terenie szeregu baz wojskowych sowieckich. Okupacja litewska Wileńszczyzny trwała od 27 października 1939 do połowy czerwca 1940Po tej dacie Litwa została włączona w skład ZSRR.  
Na konferencji w Jałcie Wielka Brytania i USA formalnie zatwierdziły zdobycze terytorialne Związku Radzieckiego wynikającego z układu Stalin-Hitler z 1939r. Zachód jeszcze raz potwierdził swój obojętny stosunek do polskich spraw.
 
Wileńszczyzna, w wyniku sowieckiej agresji została oderwana od Polski i przekazana Litwie. Tak więc Republika Litewska otrzymała "prezent" w postaci Ziemi Wileńskiej od ZSRR, a więc z punktu widzenia prawa międzynarodowego jest jakby współagresorem.  

Pomimo powojennej ekspatriacji pozostało na Litwie przeszło 300 tys. Polaków ; w Wilnie stanowią 20% ludności, w rejonie wileńskim 65%, a w solecznickim 82%. Zostali skazani na wynarodowienie przez agresywny nacjonalizm litewski, a dzieje się to za cichym przyzwoleniem Rządów w Warszawie.  
 
Władysław Trzaska - Korowajczyk

Copyright © 2017. All Rights Reserved.