Udokumentowane początki wilamowskiej parafii katolickiej należącej do Dekanatu Uniejowskiego diecezji Włocławskiej   sięgają XV wieku i związane są z czasami jagiellońskimi. Pierwszym proboszczem tutejszej świątyni był poświadczony w kronikach  Piotr z i Iwnia, a pierwszy drewniany kościół powstał tu zapewne jako fundacja rodu szlacheckiego Wilamowskich, którzy byli dziedzicami tych dóbr. Historia osadnictwa i kultury materialnej środkowego Nadwarcia sięga swoimi korzeniami w czasy prehistoryczne, a najstarsze poświadczone archeologicznie ślady bytności człowieka odnalezione    zostały   w   okolicach     Góry św. Małgorzaty  i   datowane  są   na kilkadziesiąt tysięcy lat p.n.e.  W czasach neolitycznych po cofnięciu się lodowca na  tereny Doliny Berlińsko-Warszawskiej przywędrowały  plemiona rolniczo-myśliwskie, które osiedliły się na rozlewiskach Bzury i Neru, a ślady ich pobytu w tej okolicy pochodzą  sprzed 10 000 lat .

W epoce brązu istniały tu liczne kolonie osadnicze nazywane przez archeologów kulturą łużycką. Z tego okresu pochodzą  znaleziska archeologiczne z Wilamowa,  które w roku 1946 odkryli tu podczas swoich wykopalisk łódzcy naukowcy. Znaleziono tu wówczas liczne szczątki urn i popielnic grobowych oraz żelazne miecze datowane na lata 800-600 p.n.e.   Na przełomie er prowadził   tędy   ważny    szlak    handlowy  łączący  Bałtyk   z   Rzymem,   a    później z Bizancjum . Na początku pierwszego tysiąclecia tereny te zamieszkiwały plemiona przybyłe tu ze Skandynawii podczas wielkiej europejskiej wędrówki , która trwała do przyjścia na te tereny pierwszych Słowian. Z tamtych czasów najciekawszymi znaleziskami archeologicznymi poświadczającymi  ważną  rolę  tranzytową tych okolic jest brązowy ozdobny kocioł z czasów rzymskich z Biernacic oraz kamienne idole bóstw z Powiercia przypominajże kultowe  rzeźby celtyckie.

Jak możemy się jednak dowiedzieć z parafialnej broszury wydanej z okazji 100-lecia konsekracji tej świątyni   na obszarze dzisiejszej gminy znajdują ślady wczesnosłowiańskiej osady nie obronnej powstałej tu pomiędzy VI a wiekiem oraz osada nazywa  Grodziskiem. Po raz pierwszy wioska wymieniona jest  w dokumentach z roku 1232 za panowania piastowskiego księcia Władysława Odonica  i wynika z niej, że należała ona dóbr kasztelanii   w Lądzie nad Wartą. Jak się można domyślać leżała ona na ważnym  szlaku drogowym łączącym grody i klasztory w Lądzie z Łęczycą, która była stolicą tego regionu. Do dziś nawet w pobliżu Wilanowa funkcjonuje przeprawa promowa, która znajduje się zapewne w tym samym miejscu jak kilkaset lat temu. Po drugiej stronie Warty znajduje się natomiast miejscowość Koźmin, z której pochodził bł. Bogumił Leszczyc, jeden z pierwszych polskich świętych pustelników, który pod koniec swojego życia w pobliskim Dobrowie miał swoją pustelnię.

W XVI wieku Wilamów był wsią kościelną i szlacheckim folwarkiem, a według lokalnej legendy , fundatorką kolejnego kościoła w tym miejscu była królowa Bona Sforza. Losy kolejnych drewnianych kościołów najczęściej kończyły się pożarami. Tak też miało miejsce w roku1807 kiedy tutejszy kościół spłonął a jego odbudowę finansował sędzia sieradzki Józef Załustowski, a później jego syn Leon.
W roku 1894 z fundacji dziedzica Stanisława Pieczyńskiego  oraz władz duchownych Diecezji Włocławskiej zaczęto wznosić obecny kościół, którego uroczysta konsekracja miała miejsce 24 kwietnia 1909 roku w obecności biskupa włocławskiego M.Zdzitowieckego. Dzisiejszy kościół  jest budowlą XX wieczną utrzymaną jednak w stylu neogotyckim, wzniesioną z wapienia nazywanego „kamieniem rożniatowskim”. Jest to naprawdę okazała kamienna i piękna w swej architektonicznej formie budowla sakralna. W jej wnętrzu znajdują się też ciekawe zabytki w postaci XVIII wiecznego obrazu Matki Bożej Wilamowskiej, który słynie okolicy z licznych łask i próśb modlitewnych. W ołtarzach znajdują się figury św. Piotra i Pawła, św. Rocha, św. Wawrzyńca oraz patronów świątyni i Polski św. Wojciecha i św. Stanisława Szczepanowskiego. Wnętrze kościoła jest pokryte polichromiami krakowskich artystów ze szkoły słynnego polskiego malarza Mehoffera. Kościół ozdabiają trzy dzwony  noszące imiona patronów świątyni i śp. Jana Pawła II- czyli  Karola Wojtyły.Przed kościołem znajduje się modlitewna kaplica nazywana Grotą z Loudr poświęcona przez ordynariusza Diecezji Włocławskiej   bp. Wiesława Meringa, a na parafialnym cmentarzu pochowani są między innymi polscy powstańcy z 1863 roku oraz budowniczy tutejszego kościoła ks. Paweł Romanowski.

Zagadkową ciekawostką jest tu natomiast XIII-wieczna romańska chrzcielnica pochodzenia gotlandzkiego zdobiona bogato płaskorzeźbami. W całej Polsce zachowało się bowiem kilka takich zabytków m.in. w Górsku pod Toruniem, w Grudziądzu, w Chełmnie i w Szczecinie. Jej tajemnica polega natomiast na tym,że nikt nie wie jak się ona w maleńkim kościółku w Wilamowie w zawierusze dziejów ostatnich kilkuset lat znalazła i kto, kiedy i dlaczego  ją tu przywiózł.

Na zakończenie warto jedynie dodać, że kilkanaście kilometrów od Wilamowa na  wschód znajduje się sanktuarium św. Faustyny Kowalskiej, która w pobliskim Świnicom Warckim w maleńkim Głogowcu przyszła na świat. .   

Foto:Autor

Artykuł powstał w autorskim cyklu wydawniczym  promującym na stronie internetowej OŁ KSD ciekawe katolickie zabytki sakralne związane z historią Polski  i jest fragmentem przygotowywanego przez autora do druku przewodnika po jej najstarszych zabytkach

Wszelkie prawa autorskie i wydawnicze zastrzeżone. Wszelkiego rodzaju reprodukowanie tekstów i zdjęć oraz tytułu serii bez pisemnej zgody autora i wydawcy jest traktowane jako naruszenie praw autorskich łącznie z konsekwencjami prawnymi przewidzianymi w  Ustawie  o    prawie   autorskim i prawach pokrewnych / Dz. U. nr 24 z 23.02. 1994 r. poz.8/

Copyright G.B. Bednarek, 2017