Publikacje członków OŁ KSD

Grzegorz B. Bednarek:Gniezno-Archikatedra Prymasowska p.w. Wniebowzięcia NMP i św. Wojciecha- Adalberta. Mater Ecclesiarum Poloniae


















Według gnieźnieńskich legend to właśnie tu spoczęła pierwsza chrześcijańska żona piastowskiego księcia Mieszka I i matka Bolesława Chrobrego, księżna Dobrawa. To tutaj też odbywały się koronacje pierwszych polskich  królów
Katedra gnieźnieńska pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św. Wojciecha-Adalberta  jest jednym z najważniejszych pomników narodowej  historii Polski i nazywana jest poprzez to Mater Ecclesiarum Poloniae, czyli Matką Kościołów Polskich.  Dziś Archikatedra Gnieźnieńska jest Archikatedrą  Prymasowską, która jest tytularnie najważniejszym kościołem katolickim w Polsce. Prymasem Polski jest  Metropolita Gnieźnieński Jego Eminencja ks.abp. Wojciech Polak, a funkcje kustosza tego wyjątkowego narodowego sanktuarium  sprawuje  ks.kanonik Jan Kasprowicz. Zbliżające sie  właśnie kolejne uroczystości Wojciechowe  na gnieźnieńskim Wzgórzu Lecha  oraz Jubileusz 600-lecia istnienia  religijnej funkcji  Prymasa Polski,  zobowiązują zatem do przybliżenia  historii i dziejów tego najstarszego, narodowego sanktuarium naszej Ojczyzny.

Według gnieźnieńskich legend to własnie tu spoczęła pierwsza chrześcijańska żona piastowskiego księcia Mieszka I i matka Bolesława Chrobrego, księżna Dobrawa. To tutaj też odbywały się koronacje pierwszych polskich  królów, i to tutaj przed tysiącem lat ustanowiono pierwszą niezależną metropolię kościelną dla państwa pierwszych Polan. Archikatedra jest jednocześnie sanktuarium św. Wojciecha- Adalberta, pierwszego polskiego świętego męczennika za wiarę chrześcijańską i wielkiego patrona epoki ottońskiej, który za swego krótkiego życia przemierzył prawie całą ówczesną Europę katolicką. Święty Wojciech w swym krótkim życiu był uczniem magdeburskiej szkoły misyjnej, biskupem Pragi, mnichem rzymskiego  klasztoru na Awentynie i na Monte Casino, misjonarzem Węgier, Polski i Prus oraz pielgrzymem do grobu Apostoła Galii św. Dionizego, którego doczesne szczątki odwiedził w  podparyskim Sankt Denis.

Jeśli chodzi o samo Gniezno i jego związki ze świętym Wojciechem, to właśnie stąd  wyruszył on na swą ostatnią akcję chrystianizacyjną do Prus, podczas której zginął 24 kwietnia 997 roku. Tu spoczęło też jego ciało wykupione później od pogańskich Prusów przez Bolesława Chrobrego. Do jego właśnie gnieźnieńskiego grobu w roku 1000 przybył jego dawny przyjaciel, cesarz Otton III, który podczas zwołanego tutaj synodu ustanowił w obecności księcia Chrobrego, jego dworu oraz wysłanników papieża Sylwestra II i wielu biskupów niezależną polską metropolię kościelną w Gnieźnie, której podporządkowano  nowe biskupstwa  w Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu. Dawne  misyjne biskupstwo w Poznaniu, kierowane przez biskupa Ungera utrzymało swą  niezależność, natomiast nowym metropolitą Archidiecezji Gnieźnieńskiej stał się brat  św. Wojciecha  Radzim- Gaudenty, który był bezpośrednim świadkiem męczeństwa Wojciecha w Prusach.

Był to niezwykle ważny akt państwowotwórczy o charakterze religijnym i politycznym, dzięki któremu doszło do konsolidacji państwa piastowskiego i powstania jego suwerenności politycznej w ramach ówczesnego międzynarodowego prawa kanonicznego, cesarskiego i obyczajowego. Polska została bowiem włączona jako niezależne królestwo do chrześcijańskiej wspólnoty narodów europejskich i zrównana w swoich prawach i ambicjach z ciągle zagrażającymi jej książętami z niemieckich marchii wschodnich i tamtejszymi biskupami, którzy dotychczas traktowali państwo Polan, jako naturalny poddańczy obszar swojej  ekspansji i trybutów.

Gnieźnieński kościół, w którym złożono relikwie św. Wojciecha, został wybudowany jako niewielka rotunda  przez Bolesława Chrobrego w wielkim grodzie na Wzgórzu Lecha, jako tak zwany martyrion, czyli świątynia przechowująca relikwie męczennika i poświęcona jego imieniu. Podczas  słynnego Synodu Gnieźnieńskiego  w roku 1000 kościół ten został podniesiony do rangi archikatedry  i od tego momentu przez wiele lat był miejscem koronacji polskich królów z dynastii piastowskiej. Od roku  1417 arcybiskupom gnieźnieńskim przysługuje tytuł prymasa Polski, a obszar archidiecezji gnieźnieńskiej sięgał w średniowieczu aż od Lubusza w dzisiejszej Brandenburgii do samej Wisły, obejmując swoim zasięgiem ogromną część Królestwa Polskiego. Archikatedra  była wielokrotnie niszczona przez pożary i najazdy wrogów, a następnie odbudowywana. Dziś jest dużą budowlą w stylu gotyckim, a jej najstarszą częścią jest prezbiterium z relikwiami świętego Wojciecha  i renesansową konfensją wzorowaną  na konfensji św. Piotra w bazylice watykańskiej . W podziemiach katedry zachowały się relikty archeologiczne pierwszej, preromańskiej jeszcze bazyliki wzniesionej w czasach piastowskich. Jest tam między innymi płyta nagrobna Pięciu Braci Męczenników, których relikwie zostały zrabowane stąd w roku 1038 podczas czeskiego najazdu i wywiezione do Pragi. Według miejscowej tradycji i  legend tutaj też spoczywała matka Bolesława Dąbrówka oraz brat św. Wojciecha i pierwszy biskup Gniezna, błogosławiony Radzim- Gaudenty.

Przed Archikatedrą Gnieźnieńską znajduje się imponujący spiżowy pomnik pierwszego koronowanego króla Polski Bolesława Chrobrego, który obok papieża Sylwestra II i cesarza Ottona III  był współtwórcą Archidiecezji Gnieźnieńskiej, a na przeciwko bazyliki znajduje się dziś Pałac Prymasowski. Od strony zachodniej świątyni  znajduje się romański kościół p.w. św. Jerzego i budynki Muzeum Archidiecezjalnego gromadzące w swych zbiorach najważniejsze zabytki związane z ponad tysiącletnią już historią Archikatedry Gnieźnieńskiej.   


Artykuł powstał  z okazji 600-lecia powołania funkcji Prymasa Polski  w autorskim cyklu wydawniczym  promującym na stronie internetowej OŁ KSD najwartościowsze katolickie zabytki sakralne związane z historią Polski

Foto:  Autor, 2012… Drzwi Gnieźnieńskie …..

Wszelkie prawa autorskie i wydawnicze zastrzeżone. Wszelkiego rodzaju reprodukowanie tekstów i zdjęć oraz tytułu serii bez pisemnej zgody autora i wydawcy jest traktowane jako naruszenie praw autorskich łącznie z konsekwencjami prawnymi przewidzianymi w  Ustawie  o    prawie   autorskim i prawach pokrewnych / Dz. U. nr 24 z 23.02. 1994 r. poz.8/

Copyright G.B. Bednarek, 2017