Archikatedra p.w. św. Apostołów Piotra i Pawła, X- XV wiek
i wczesnoromańskie relikty pałacu książęcego Mieszka I i Dąbrówki

Poznań, będący stolicą Wielkopolski, jest jednocześnie jednym z najstarszych miast w Polsce. Jego początki sięgają X wieku i są nierozłącznie związane z narodzinami  naszego państwa. Głównymi atrakcjami stolicy Wielkopolski są archeologiczne relikty pierwszej piastowskiej katedry pod wezwaniem św. Piotra i Pawła z X wieku, znajdujące się pod posadzką dzisiejszej gotyckiej bazyliki katedralnej, w której przypuszczalnie pochowani zostali Mieszko I i Bolesław Chrobry, pierwsi chrześcijańscy władcy Polski oraz pierwszy misyjny biskup kraju Polan Jordan. Dzięki temu jest to  miejsce  szczególne  dla  naszej  polskiej,    narodowej historii i każdy z nas choćby dla szacunku wobec pierwszych piastowskich władców, którzy stworzyli nasz kraj powinien tę nekropolię odwiedzić i zastanowić się w podziemiach tutejszej bazyliki  przy tumbach grobowych pierwszych Piastów i tutejszej misie chrzcielnej, nad Polską roku 2017 i naszej drodze jaką  nasza Ojczyzna i naród przebyły przez ostatnie dziesięć i pół stulecia swego istnienia . Niestety nie wiadomo, czy to właśnie tutaj przyszedł na świat  nasz pierwszy koronowany król Bolesław nazywany Chrobrym, pewne jest jednak to, że tutaj właśnie został pochowany, ponieważ do końca średniowiecza w tutejszej katedrze istniał przepiękny gotycki nagrobek Bolesława Chrobrego, co stawia to miejsce w pierwszym rzędzie polskich nekropolii królewskich.

Ostrów Tumski, bo tak nazywa się wyspa oblana wodami Warty i rzeki Cybiny, jest pierwszym ośrodkiem miejskim Poznania i tutaj też znajdowało się imponujące piastowskie grodzisko  wzniesione w latach 20-tych X wieku , które było w czasach Mieszka jednym z głównych ośrodków jego państwa. Tutaj też mieściła się prawdopodobnie siedziba późniejsza siedziba biskupa Jordana. W tutejszym grodzie książęcym po roku 968 zaczęto  wznosić pierwsze kamienne budowle, czyli biskupią bazylikę chrzcielną, książęce palatium z kaplicą, będącą kościołem grodowym. W ostatnich latach archeolodzy poznańscy odsłonili pod dzisiejszym gotyckim kościołem p.w. NMP fundamenty tego piastowskiego pałacu.
   
Pierwsza  poznańska bazylika katedralna wybudowana była z  kamiennych łupków na fundamentach z wielkich narzutowych głazów i stała się prawdopodobną jedną z siedzib pierwszego biskupstwa misyjnego na ziemiach polskich. Chociaż ze względu na miejsce swej głównej siedziby  Jordan nosił tytuł biskupa poznańskiego, to był  on  właściwie   biskupem   wszystkich    Polan,    których w państwie Mieszka  nawrócił z pogaństwa na wiarę chrześcijańską. Patronem tej pierwszej polskiej katedry stał się św. Piotr- Apostoł Rzymu- ponieważ jako pierwsza katedra  biskupia na tym terenie miała ona prawo do tego samego patrona,  co   siedziba   papieża.   Praktyka ta    była    stosowana   wcześniej    najpierw w Galii, a później  w  całej  Germanii oraz w Czechach i na Morawach,  już   od   czasów  merowińskich i karolińskich  
   
Kościół katedralny w książęcym grodzie na Ostrowie Tumskim był trójnawową bazyliką wzniesioną z  płaskich kamieni na fundamencie z głazów i posiadał charakterystyczny saski westwerk z dwoma wieżami, czyli tak zwany masyw zachodni z emporą dla księcia. Katedrę tę wznieśli najprawdopodobniej budowniczowie i architekci przybyli z Niemiec ponieważ w kraju Polan  nikt do tej pory nie budował kamiennych, murowanych budowli.  Poprzez to, ta  pierwsza  bazylika   nie   różniła   się   w niczym od saskich i nadreńskich monumentalnych bazylik, a jej architektonicznych wzorców należy szukać między Łabą, Wezerą i Renem, gdzie istniały wówczas dziesiątki podobnych kościołów. Katedra poznańska wybudowana została na podgrodziu, ale nie była jedyną kamienną    budowlą     na     Ostrowie    Tumskim.      Obok, w książęcym     grodzie   istniało    bowiem  kamienne   palatium i mała kaplica pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny.  
 
 Pałac książęcy Mieszka i Dąbrówki z tą niewielką kaplicą wywodzi się  z architektonicznych  wzorców  cesarskich    pałaców karolińsko –ottońskich z terenu Saksonii, Turyngii i Nadrenii, a najbliższymi podobnymi budowlami  są  archeologiczne   relikty   ottońskich   palatiów z Magdeburga,  Werli,  Pohlde,  Tilledy, Dahlum, Gronau i Heiligenstadt.   Region Saksonii, Turyngii, Ostfalii i Westfalii stał się w X wieku jądrem cesarstwa ottońskiego i charakteryzował się niebywałym rozkwitem sakralnej architektury i sztuki wczesnoromańskiej, która promieniowała na ówczesną Polskę, Czechy i Węgry.   Choć w architekturze wczesnopiastowskiej daje  się   odnaleźć   również   wpływy  włoskie ,   morawskie i bizantyńskie, które splatają się tu z motywami karolińsko-ottońskimi, to bez wątpienia pierwsze kościoły i palatia Poznania, Ostrowa Lednickiego, Gniezna, Giecza, a nawet Krakowa  i   Wrocławia,   przypominały głównie wielkie tumy i bazyliki z wyżej wymienionych terenów.  
   
Dzisiejsza katedra jest odbudowana z wojennych zniszczeń w swojej gotyckiej formie, z późniejszymi barokowymi hełmami wież, a w jej wnętrzu znajdują się zabytki z różnych epok. Chodząc po niej  można    podziwiać  gotycki  ołtarz   główny,   Złotą Kaplicę z rzeźbami przedstawiającymi  księcia Mieszka  i  Bolesława Chrobrego oraz boczne ołtarze i kaplice fundowane przez kolejnych biskupów. W tutejszym Muzeum Diecezjalnym znajduje się  miecz św. Piotra,  i jak mówi to lokalna legenda relikwię tę przywiózł tutaj właśnie pierwszy, poznański katolicki biskup misyjny Jordan.  

Tekst powstał z okazji 1050 rocznicy narodzin pierwszego koronowanego króla Polski Bolesława Chrobrego

Opracowanie, tekst G.B. Bednarek,  copyright 2017
Zdjęcie : Grzegorz B. Bednarek  

Wszelkie prawa autorskie i wydawnicze zastrzeżone. Wszelkiego rodzaju reprodukowanie tekstów i zdjęć oraz tytułu serii bez pisemnej zgody autora i wydawcy jest traktowane jako naruszenie praw autorskich łącznie z konsekwencjami prawnymi przewidzianymi w  Ustawie  o    prawie   autorskim i prawach pokrewnych / Dz. U. nr 24 z 23.02. 1994 r. poz.8/