Publikacje członków OŁ KSD
Grzegorz B. Bednarek: Poznań –nekropolia pierwszych polskich władców
Archikatedra p.w. św. Apostołów Piotra i Pawła, X- XV wiek
i wczesnoromańskie relikty pałacu książęcego Mieszka I i Dąbrówki
Poznań, będący stolicą Wielkopolski, jest jednocześnie jednym z najstarszych miast w Polsce. Jego początki sięgają X wieku i są nierozłącznie związane z narodzinami naszego państwa. Głównymi atrakcjami stolicy Wielkopolski są archeologiczne relikty pierwszej piastowskiej katedry pod wezwaniem św. Piotra i Pawła z X wieku, znajdujące się pod posadzką dzisiejszej gotyckiej bazyliki katedralnej, w której przypuszczalnie pochowani zostali Mieszko I i Bolesław Chrobry, pierwsi chrześcijańscy władcy Polski oraz pierwszy misyjny biskup kraju Polan Jordan. Dzięki temu jest to miejsce szczególne dla naszej polskiej, narodowej historii i każdy z nas choćby dla szacunku wobec pierwszych piastowskich władców, którzy stworzyli nasz kraj powinien tę nekropolię odwiedzić i zastanowić się w podziemiach tutejszej bazyliki przy tumbach grobowych pierwszych Piastów i tutejszej misie chrzcielnej, nad Polską roku 2017 i naszej drodze jaką nasza Ojczyzna i naród przebyły przez ostatnie dziesięć i pół stulecia swego istnienia . Niestety nie wiadomo, czy to właśnie tutaj przyszedł na świat nasz pierwszy koronowany król Bolesław nazywany Chrobrym, pewne jest jednak to, że tutaj właśnie został pochowany, ponieważ do końca średniowiecza w tutejszej katedrze istniał przepiękny gotycki nagrobek Bolesława Chrobrego, co stawia to miejsce w pierwszym rzędzie polskich nekropolii królewskich.
Ostrów Tumski, bo tak nazywa się wyspa oblana wodami Warty i rzeki Cybiny, jest pierwszym ośrodkiem miejskim Poznania i tutaj też znajdowało się imponujące piastowskie grodzisko wzniesione w latach 20-tych X wieku , które było w czasach Mieszka jednym z głównych ośrodków jego państwa. Tutaj też mieściła się prawdopodobnie siedziba późniejsza siedziba biskupa Jordana. W tutejszym grodzie książęcym po roku 968 zaczęto wznosić pierwsze kamienne budowle, czyli biskupią bazylikę chrzcielną, książęce palatium z kaplicą, będącą kościołem grodowym. W ostatnich latach archeolodzy poznańscy odsłonili pod dzisiejszym gotyckim kościołem p.w. NMP fundamenty tego piastowskiego pałacu.
Pierwsza poznańska bazylika katedralna wybudowana była z kamiennych łupków na fundamentach z wielkich narzutowych głazów i stała się prawdopodobną jedną z siedzib pierwszego biskupstwa misyjnego na ziemiach polskich. Chociaż ze względu na miejsce swej głównej siedziby Jordan nosił tytuł biskupa poznańskiego, to był on właściwie biskupem wszystkich Polan, których w państwie Mieszka nawrócił z pogaństwa na wiarę chrześcijańską. Patronem tej pierwszej polskiej katedry stał się św. Piotr- Apostoł Rzymu- ponieważ jako pierwsza katedra biskupia na tym terenie miała ona prawo do tego samego patrona, co siedziba papieża. Praktyka ta była stosowana wcześniej najpierw w Galii, a później w całej Germanii oraz w Czechach i na Morawach, już od czasów merowińskich i karolińskich
Kościół katedralny w książęcym grodzie na Ostrowie Tumskim był trójnawową bazyliką wzniesioną z płaskich kamieni na fundamencie z głazów i posiadał charakterystyczny saski westwerk z dwoma wieżami, czyli tak zwany masyw zachodni z emporą dla księcia. Katedrę tę wznieśli najprawdopodobniej budowniczowie i architekci przybyli z Niemiec ponieważ w kraju Polan nikt do tej pory nie budował kamiennych, murowanych budowli. Poprzez to, ta pierwsza bazylika nie różniła się w niczym od saskich i nadreńskich monumentalnych bazylik, a jej architektonicznych wzorców należy szukać między Łabą, Wezerą i Renem, gdzie istniały wówczas dziesiątki podobnych kościołów. Katedra poznańska wybudowana została na podgrodziu, ale nie była jedyną kamienną budowlą na Ostrowie Tumskim. Obok, w książęcym grodzie istniało bowiem kamienne palatium i mała kaplica pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny.
Pałac książęcy Mieszka i Dąbrówki z tą niewielką kaplicą wywodzi się z architektonicznych wzorców cesarskich pałaców karolińsko –ottońskich z terenu Saksonii, Turyngii i Nadrenii, a najbliższymi podobnymi budowlami są archeologiczne relikty ottońskich palatiów z Magdeburga, Werli, Pohlde, Tilledy, Dahlum, Gronau i Heiligenstadt. Region Saksonii, Turyngii, Ostfalii i Westfalii stał się w X wieku jądrem cesarstwa ottońskiego i charakteryzował się niebywałym rozkwitem sakralnej architektury i sztuki wczesnoromańskiej, która promieniowała na ówczesną Polskę, Czechy i Węgry. Choć w architekturze wczesnopiastowskiej daje się odnaleźć również wpływy włoskie , morawskie i bizantyńskie, które splatają się tu z motywami karolińsko-ottońskimi, to bez wątpienia pierwsze kościoły i palatia Poznania, Ostrowa Lednickiego, Gniezna, Giecza, a nawet Krakowa i Wrocławia, przypominały głównie wielkie tumy i bazyliki z wyżej wymienionych terenów.
Dzisiejsza katedra jest odbudowana z wojennych zniszczeń w swojej gotyckiej formie, z późniejszymi barokowymi hełmami wież, a w jej wnętrzu znajdują się zabytki z różnych epok. Chodząc po niej można podziwiać gotycki ołtarz główny, Złotą Kaplicę z rzeźbami przedstawiającymi księcia Mieszka i Bolesława Chrobrego oraz boczne ołtarze i kaplice fundowane przez kolejnych biskupów. W tutejszym Muzeum Diecezjalnym znajduje się miecz św. Piotra, i jak mówi to lokalna legenda relikwię tę przywiózł tutaj właśnie pierwszy, poznański katolicki biskup misyjny Jordan.
Tekst powstał z okazji 1050 rocznicy narodzin pierwszego koronowanego króla Polski Bolesława Chrobrego
Opracowanie, tekst G.B. Bednarek, copyright 2017
Zdjęcie : Grzegorz B. Bednarek
Wszelkie prawa autorskie i wydawnicze zastrzeżone. Wszelkiego rodzaju reprodukowanie tekstów i zdjęć oraz tytułu serii bez pisemnej zgody autora i wydawcy jest traktowane jako naruszenie praw autorskich łącznie z konsekwencjami prawnymi przewidzianymi w Ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych / Dz. U. nr 24 z 23.02. 1994 r. poz.8/