Od początku głoszenia Ewangelii istnieje bardzo ostry dylemat odnośnie fundamentalnych założeń życia chrześcijańskiego: czy chrześcijanin powinien żyć według zasad głoszonej w Kościele nauki, której autentyczność potwierdza obecny w Kościele Duch Prawdy, czy też może kierować się aktualną modą, obiegowymi, zmiennymi kryteriami, kształtowanymi przez ludzkie upodobania i słabości a w konsekwencji przez ducha tego świata, czyli wroga naszego zbawienia. Św. Paweł pisze: „ Nam zaś objawił to Bóg przez Ducha/…/Otóż myśmy nie otrzymali ducha świata, lecz Ducha, który jest z Boga, dla poznania darów Bożych/…/człowiek zmysłowy nie pojmuje bowiem tego co jest z Bożego Ducha”/1 Kor 2, 10-14/. Chrześcijanie poddają się temu kształtowaniu przez Ducha poprzez więź z ich biskupem, który odgrywa niezwykłą rolę we wspólnocie Kościoła. Pisze o tym ks. prof. Arkadiusz Baron w ostatnio wydanym dziele: „Świętość a ideały człowieka”/WAM 2013/. Ks. profesor prezentuje tam nauczanie Ojców Kościoła m.in.. na temat znaczenia urzędu biskupa w Kościele, które mogą być bardzo pouczające w sytuacji gdy rozdmuchiwane są przez nieprzyjazne media konflikty w łonie Kościoła. Dlatego bardzo ważne staje się  zrozumienie zasad odnoszących się do natury Kościoła i zasad jego funkcjonowania w duchu Ewangelii.

Hierarchiczna struktura

Tymi zagadnieniami zajmowali się już pierwsi Ojcowie Kościoła.  I tak według św. Ignacego, chrześcijanin nie powinien przeciwstawiać się biskupowi, gdyż posłuszeństwo względem niego oznacza poddanie się Bogu. Na biskupa powinien patrzeć jak na Chrystusa, gdyż to Chrystus go posłał. Posłuszeństwo względem biskupa jest naśladowaniem posłuszeństwa Chrystusa względem Ojca. Kiedy wierni są posłuszni swojemu biskupowi, to zdaniem  św. Ignacego żyją nie według ludzkiego sposobu myślenia, ale według Jezusowego/ List do Trallian 2,1/. Wierni działający wbrew woli biskupa nie mają czystego sumienia. Każdy kto należy do Boga, pozostaje w jedności z biskupem. Dlatego wierni powinni unikać podziału/ List do Filadelfian 2,1/ i uczestniczyć w jednej Eucharystii, bo jedno jest Ciało Pana, jeden kielich jednoczący z Jego Krwią , jeden ołtarz, jeden biskup z kapłanami i diakonami/jw. 4,1/.  Św. Ignacy we wspomnianym Liście pisze: „Trwajcie przy biskupie, kapłanach, diakonach/…/Nie czyńcie nic bez biskupa kochajcie jedność, unikajcie podziałów, stańcie się naśladowcami Jezusa Chrystusa, tak jak On jest naśladowcą swojego Ojca./ …/ Gdzie jest podział i gniew tam Bóg nie mieszka. W Liście do Kościoła w Smyrnie, uważanym za najstarsze pismo chrześcijańskie pisze: „Niech nikt w sprawach dotyczących Kościoła nie robi niczego bez biskupa. Uważajcie za ważną tylko taką Eucharystię, którą sprawuje biskup lub ten komu on zleci. Gdzie pojawi się biskup, tam niech będzie wspólnota,  tak jak gdzie jest Chrystus tam i Kościół katolicki/…/Kto szanuje biskupa, tego szanuje Bóg. Ten, kto czyni coś w tajemnicy przed biskupem , służy diabłu”/ 8,1-9/. W tych słowach Ignacy stwierdza, że tam gdzie jest biskup, tam jest Kościół  lokalny, a tam gdzie jest Chrystus jest Kościół katolicki. A więc wspólnota lokalna musi być ześrodkowana wokół biskupa, aby tworzyć Kościół lokalny, który jeśli ma Chrystusa jest Kościołem katolickim.  Wzorowy chrześcijanin działa zawsze w porozumieniu z biskupem i jest w pełni dyspozycyjny dla swojej wspólnoty. Św. Ignacy wychwala wspólnotę Kościoła w Efezie i porównując ją do chóru zachęca: „Wasza zgoda i harmonia miłości wyśpiewuje światu Jezusa Chrystusa. I niech każdy z was także włączy się w ów chór, abyście w harmonii waszej zgody , biorąc ton Boga w jedności, śpiewali jednym głosem Ojcu przez Jezusa Chrystusa”/ List do Efezjan 4,1/.

Przymioty i zalety biskupa

Bardzo istotne są wymagania, które odnoszą się do przełożonych Kościoła. Duchowni powinni być świadomi własnych braków i niedoskonałości. Ignacy zdaje sobie sprawę, że dopiero zaczyna być uczniem Chrystusa i nie jest doskonały. Za Pawłem Apostołem nazywa siebie śmieciem, który ofiarowuje swoje życie za Kościół Efezjan, oraz za ostatniego z wiernych. Świadomy własnych braków nie chce nawet siebie nazwać uczniem Chrystusa, bo wiele mu jeszcze brakuje. Ale najważniejsze według niego jest to, aby nie brakowało Boga/ List do Trallian 5,2/.  Podobnie pisze św. Polikarp do Filipian. W „Liście do Polikarpa” Ignacy zachęca biskupa Smyrny do niezłomnej wytrwałości. Ma trwać jak kowadło pod ciosami młota, i znosić ciosy ze względu na Boga, który w Jezusie Chrystusie zechciał cierpieć ze względu na nas. Podstawowym zadaniem biskupa jest rozpoznawanie znaków czasu, czyli konkretnych zadań, dbanie o jedność, dźwiganie innych, znoszenie wszystkich w cierpliwości i miłości. Biskup powinien być człowiekiem modlitwy, rozmawiać ze wszystkimi ale i z każdym z osobna, pomagać innym w ich słabościach. Biskup nie powinien niepokoić się heretykami, ma dbać o wdowy, wszystkim się interesować, aby w Kościele nic się nie działo bez jego wiedzy. Powinien zapraszać wiernych na spotkania, znać wszystkich po imieniu, nikim nie pogardzać. Biskup powinien napominać rzemieślników do uczciwości, powinien nauczać małżonków i ludzi stanu wolnego. Biskup więc nie może być bierny, ale aktywnie interesować się życiem i działalnością wiernych wspólnoty. Biskupa Filadelfii Ignacy chwali, że nie przyjął posługi dla szukania próżnej chwały, ale z miłości do Boga i Jezusa.  Warto zauważyć, że tak wcześnie krystalizowała się nauka Kościoła dotycząca bardzo praktycznych i konkretnych zasad dotyczących życia wspólnot kościelnych na różnych etapach i kontekstach ich historii. Pomimo zawirowań, ludzkiej słabości i błędów zasady oparte na Ewangelii i praktyce Kościoła okazują się trwałe, pożyteczne a nawet niezastąpione dla Kościoła, który kontynuuje swoją wędrówkę przez wieki. 
Ks. Waldemar Kulbat